Paul Feyerabend beroemde citaten

Gezien elke regel, echter wel fundamenteel of noodzakelijk voor de wetenschap, zijn er altijd omstandigheden waarin het raadzaam is niet alleen de regel te negeren, maar het tegenovergestelde ervan aan te nemen.

De enige absolute waarheid is dat er geen absolute waarheden zijn.

Wetenschap is noch een enkele traditie, noch de beste traditie die er is, behalve voor mensen die gewend zijn geraakt aan haar aanwezigheid, haar voordelen en haar nadelen. In een democratie moet het gescheiden worden van de staat, net zoals kerken nu gescheiden zijn van de staat.

Copernicanisme en andere essentiële ingrediënten van de moderne wetenschap overleefden alleen omdat de rede in hun verleden vaak werd afgewezen.

Er is geen enkele regel, hoe plausibel ook, en hoe stevig gegrond ook in epistemologie, die op een bepaald moment niet wordt geschonden. Het wordt duidelijk dat dergelijke schendingen geen toevallige gebeurtenissen zijn, het zijn geen resultaten van onvoldoende kennis of onoplettendheid die hadden kunnen worden vermeden. Integendeel, we zien dat ze noodzakelijk zijn voor vooruitgang.

Men zou de indruk kunnen krijgen dat ik een nieuwe methodologie aanbeveel die inductie vervangt door tegeninductie en een veelheid aan theorieën, metafysische opvattingen, sprookjes gebruikt in plaats van de gebruikelijke paartheorie/observatie. Deze indruk zou zeker verkeerd zijn. Het is niet mijn bedoeling om de ene reeks algemene regels te vervangen door een andere, maar eerder om de lezer ervan te overtuigen dat alle methoden, zelfs de meest voor de hand liggende, hun grenzen hebben.

De wereld waarin we leven is overvloedig boven onze wildste verbeelding. Er zijn bomen, dromen, zonsopgangen; er zijn onweersbuien, schaduwen, rivieren; er zijn oorlogen, vlooienbeten, liefdesrelaties; er zijn de levens van mensen, goden, hele sterrenstelsels. De eenvoudigste menselijke actie varieert van persoon tot gelegenheid-hoe zouden we onze vrienden anders alleen herkennen aan hun gang, houding, stem en goddelijke hun veranderende stemmingen? Slechts een klein deel van deze overvloed beïnvloedt onze geest. Dit is een zegen, geen nadeel. Een bovenbewust organisme zou niet superwijs zijn, het zou verlamd zijn.

Wetenschap is slechts één van de vele instrumenten die mensen hebben uitgevonden om met hun omgeving om te gaan. Het is niet de enige, het is niet onfeilbaar en het is te machtig, te opdringerig en te gevaarlijk geworden om alleen gelaten te worden.

Men gaat er vaak van uit dat de wetenschap uitgaat van feiten en contra-feitelijke theorieën vermijdt. Niets is minder waar. Wat is een van de basisveronderstellingen van het wetenschappelijke wereldbeeld? Dat de verscheidenheid aan gebeurtenissen die ons omringen samengehouden wordt door een diepere eenheid.

Het idee van een methode die vaste, onveranderlijke en absoluut bindende beginselen bevat voor het uitvoeren van de wetenschappelijke werkzaamheden, stuit op aanzienlijke moeilijkheden wanneer het wordt geconfronteerd met de resultaten van historisch onderzoek. Wij vinden dus dat er geen enkele regel is, hoe plausibel en hoe stevig gegrond ook in de epistemologie, die op een bepaald moment niet wordt geschonden.

Geen enkele theorie is ooit in overeenstemming met alle feiten in haar domein

Gebeurtenissen en ontwikkelingen, zoals ... de Copernicaanse revolutie ... het gebeurde alleen omdat sommige denkers besloten niet gebonden te zijn aan bepaalde "duidelijke" methodologische regels, of omdat ze ze onbewust overtreden.

Gezien elke regel, hoe "fundamenteel" of "noodzakelijk" ook voor de wetenschap, zijn er altijd omstandigheden waarin het raadzaam is niet alleen de regel te negeren, maar ook het tegenovergestelde ervan aan te nemen. Er zijn bijvoorbeeld omstandigheden waarin het raadzaam is om ad hoc hypothesen te introduceren, uit te werken en te verdedigen, of hypothesen die in tegenspraak zijn met gevestigde en algemeen aanvaarde experimentele resultaten, of hypothesen waarvan de inhoud kleiner is dan de inhoud van het bestaande en empirisch adequate alternatief, of zelf-inconsistente hypothesen, enzovoort.

Ik had Dadaïsme bestudeerd na de Tweede Wereldoorlog. Wat me aantrok in deze beweging was de stijl die de uitvinders gebruikten als ze niet bezig waren met dadaïstische activiteiten. Het was helder, lichtgevend, eenvoudig zonder banaal te zijn, nauwkeurig zonder smal te zijn; het was een stijl die zowel aan de uitdrukking van het denken als aan de emotie was aangepast. Ik verbond deze stijl met de dadaïstische oefeningen zelf

Het is niet mijn bedoeling om de ene reeks algemene regels te vervangen door een andere, maar veeleer om de lezer ervan te overtuigen dat alle methoden, zelfs de meest voor de hand liggende, hun grenzen hebben.

Wetenschap is in wezen een anarchistische onderneming...

De scheiding van staat en Kerk moet worden aangevuld met de scheiding van staat en wetenschap, die meest recente, meest agressieve en meest dogmatische religieuze instelling.

Het beste onderwijs bestaat uit het immuniseren van mensen tegen systematische pogingen tot onderwijs.

Zonder een voortdurend misbruik van taal kan er geen ontdekking, geen vooruitgang zijn.

Alle religies zijn 'in principe' goed - maar helaas heeft dit abstracte goed hun beoefenaars slechts zelden verhinderd zich als klootzakken te gedragen.

Een anarchist is als een undercover agent die het spel van de rede speelt om het gezag van de rede (waarheid, eerlijkheid, rechtvaardigheid enzovoort) te ondermijnen.

Het gebruik van cijfers door leraren en de angst om te falen vormen de hersenen van de jongeren tot ze elke gram verbeelding hebben verloren die ze ooit hadden kunnen bezitten.

De kerk was destijds veel trouwer aan de rede dan Galileo zelf en hield ook rekening met de ethische en sociale gevolgen van de leer van Galileo. Het vonnis tegen Galileo was rationeel en rechtvaardig.

Overal wordt de wetenschap verrijkt door onwetenschappelijke methoden en onwetenschappelijke resultaten ... de scheiding van wetenschap en niet-wetenschap is niet alleen kunstmatig, maar ook schadelijk voor de vooruitgang van kennis. Als we de natuur willen begrijpen, als we onze fysieke omgeving willen beheersen, dan moeten we alle ideeën, alle methoden gebruiken, en niet slechts een kleine selectie ervan.

Eenstemmigheid van mening kan passend zijn voor een kerk, voor de bange of hebzuchtige slachtoffers van een (oude of moderne) mythe, of voor de zwakke en bereidwillige volgelingen van een tiran. Een verscheidenheid aan meningen is noodzakelijk voor objectieve kennis. En een methode die variatie aanmoedigt is ook de enige methode die vergelijkbaar is met een humanitaire kijk.

Geen enkele theorie is ooit in overeenstemming met alle feiten in haar domein, maar het is niet altijd de theorie die de schuld heeft. Feiten worden gevormd door oudere ideologieën, en een botsing tussen feiten en theorieën kan een bewijs zijn van vooruitgang. Het is ook een eerste stap in onze poging om de principes te vinden die impliciet zijn in bekende observationele begrippen.

Het is dus duidelijk dat het idee van een vaste methode, of van een vaste theorie van de rationaliteit, berust op een te naïeve kijk op de mens en zijn sociale omgeving. Voor degenen die kijken naar het rijke materiaal dat de geschiedenis verschaft, en die niet van plan zijn het te verarmen om hun lagere instincten te behagen, hun verlangen naar intellectuele zekerheid in de vorm van helderheid, precisie, 'objectiviteit', 'waarheid', zal het duidelijk worden dat er slechts één principe is dat onder alle omstandigheden en in alle stadia van de menselijke ontwikkeling kan worden verdedigd. Het is het principe: alles mag.

Het enige principe dat vooruitgang niet belemmert, is: alles mag.

Wetenschap is in wezen een anarchistische onderneming: theoretisch anarchisme is humaner en stimuleert eerder vooruitgang dan zijn alternatieven voor wet en orde.